مبانی نظری معماری اشراقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

چکیده

بیان مسئله: معماری اشراقی یعنی آن معماری که در تعریف مبانی اولیه اعم از اجزاء، مقدمات و کلیت مبتنی بر نظریة فلسفی و وجودشناسی اشراق باشد؛ فلسفه‌ای که مؤسس آن در عالم اسلامی شیخ شهاب‌الدین سهروردی معروف به شیخ اشراق است و قطب‌الدین شیرازی از مفسران مشهور آن است. این معماری تا آنجا که فلسفه اشراقی نظریه ارسطویی ماده و صورت را در خود هضم و جذب کرده و با آن همراه است از معماری کلاسیک که مفاهیم فلسفی صورت و ماده جوهر و عرض را مفروض می‌شمارد، تمییز داده نمی‌شود. ماده تا بی‌نهایت تقسیم‌پذیر است و آنچه به آن وحدت می‌بخشد صورت است، اما آن اصل متافیزیکی مهمی که مخصوص معماری اشراقی است و بر صورت افزون می‌شود و حتی بر آن غلبه دارد؛ نور است.
هدف مقاله: در این مقاله دربارة فرضیه معماری نور و امکان انطباق آن با نور محصور در فیزیک و معماری مبتنی بر صورت فضایی بحث می‌شود. این مقاله هنوز مدعی استخراج معماری موسوم به اشراق نیست بلکه در مبانی فرضیة چنین معماری غور و تحقیق می‌کند که می‌تواند موردعلاقه اندیشمندان معمار ملی و اسلامی این سرزمین باشد.
نتیجه‌گیری: فضاهای نوری در معماری یعنی آن فضاها که به صورت مستقیم و غیرمستقیم از شعاع نور بهره‌مندند بر فضاهای غیرنوری نه‌تنها در ظهور غلبه دارند بلکه معنی و مفهوم و حتی مفاهیم بنیادی فضاهای غیرنوری جهان منوط به معنی و مفهوم فضاهای نوری است. این فضاهای نوری در حکم آینه‌هایی هستند که فضاهای واقعی و جهان واقع ما را احاطه کرده‌اند و از آنها گریزی به خارج نداریم. اما ما جهان واقعی و فضای واقعی را پذیرفته‌ایم زیرا ما به فضاهای نوری که متمایز کننده‌اند واقف هستیم. از سوی دیگر می‌توان گفت در کنار فضاهای نوری فضاهای کور و تاریکی وجود دارند و ازاین‌رو که آنها را تنها در فضاهای روشن و نوری می‌توان به جای آورد تابع فضاهای روشن یافته می‌شوند. فضاهای روشن آینه‌اند و فضاهای گم شده را در آنها می‌توان به جای آورد و بازشناخت. برخلاف عقیده تیموتی میشل که می‌گوید جهان و امر واقعی کاملاً بیرون از تجلی و ظهور ظاهر می‌شود و قلمروی ناب واقعی است که مقدم بر همه ظهور است به نظر ما فضای نوری در شناخت مقدم بر فضای واقعی، تاریک و موهوم است و فضای موهوم و هیولایی بدون نور قابل شناخت نیست. معماری اشراقی یک معماری ضد راز و ضد استعاره‌ای است. همه چیز را باید آن‌چنان‌که شرقی است، تعریف کرد و ساخت. در زبان این معماری روشنی جای استعاره را می‌گیرد و همه چیز برای دیدن و دیده‌شدن به کار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Theoretical foundations of Ishraqi (illuminated) architecture

نویسنده [English]

  • Seyed Mousa Dibaj
Associate Professor, Faculty of Letters and Humanities, University of Tehran
چکیده [English]

Statement of the problem: Ishraqi architecture expressed a kind of architecture theory of which primary foundations including participles, constituents and generality are based on the philosophical and ontological theory of Ishraq. The philosophy of Ishraq described in Hecmat o Aleshraq, wrote by the great Persian philosopher Shahoddin Sohravardi, known as Sheikh Eshraq and famous commentaries on the book done by Ghotboddin Shirazi. As far as Ishraqi philosophy entitled Aristotle's theory of matter and form, the proposed architecture not confronted with the classics. Philosophical conceptions as matter and form, substance and accidents taken approximately as similar or even united. Matter faces divisions unlimitedly while unity and preservation continuously given to it by form.
The important principle of Light identified in Iahraqi philosophy been added to other metaphysical principles over which has a great authoritarian domination.
Purpose of the article: This article tried to explore the possible architecture of light conditioned correspondingly with the architecture based on spatial form. The author is not intended yet in introducing a defined Ishraqi architecture, rather would take in favor of examining hypothetical foundation that might useful in architectural discourses trended in the Islamic studies of art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural Space
  • Optical Space
  • Illuminated Light
  • Light Design
  • Light / Space
  • Shahab al-Din Suhrawardi
  • Martin Heidegger

مراجع

- Alperson, P. (1992). The philosophy of the visual arts
- Hall, A. R. (1993). All was light: an introduction to Newton's Opticks. Oxford University Press, USA.
- Davey, N. (1999). Interpreting visual culture: Explorations in the hermeneutics of the visual. Psychology Press.
- Hall, R. W. (1974). Plato's Theory of Art: A Reassessment. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 33(1), 75-82.
- Vasseleu, C. (1998). Textures of light: Vision and touch in Irigaray, Levinas and Merleau Ponty. Routledge.
- Wilson, G. M. (1986). Narration in light: Studies in cinematic point of view. Johns Hopkins University Press.
- Textures of light: vision and touch in Irigaray, Levinas, and Merleau- Ponty, Cathryn Vasseleu, London; New York: Routledge, 1998.
- Colour and colour theories, Christine Franklin, New York: Arno Press, 1973.
- All was light: an introduction to Newton's Optics, A. Rupert Hall. Oxford: Clarendon Press; New York; OxfordUniversity Press, 1993.
- Painting with light, John Alton, Berkeley; University of California Press, 1995.
- Narration in light: Studies in Cinematic Point of View, George. M. Wilson, Baltimore; The JohnsHopkinsUniversity Press, 1992.
- Space and geometry: In the light of physiological, psychological and physical inquiry, Ernst Mach; Translated from the Germany by Thomas J. Mc Cormack, Illinois: The Open court publishing company, 1988.
- Interpreting visual culture: explorations in the hermeneutics of vision.
- The Philosophy of the visual arts.
- Plato's theory of art. 
فردوس هنر
دوره 1، شماره 1
تابستان 1399
صفحه 10-19

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار