TY - JOUR ID - 701498 TI - تحلیل نگاره دیدار اردشیر و گلنار شاهنامه بایسنقری و تهماسبی (با تکیه‌بر جنبه دگرگونی مبنی بر دیدگاه ساختارگرایی) JO - فردوس هنر JA - FHJA LA - fa SN - 2717-2317 AU - ذباح, محبوبه AU - لعل شاطری, مصطفی AD - پژوهش هنر/فردوس مشهد/ایران AD - مصطفی لعل شاطری/ استاد مدعو، گروه باستان‌شناسی و تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه دولتی نیشابور، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 3 IS - 9 SP - EP - KW - دیدار اردشیر و گلنار KW - شاهنامه بایسنقری KW - شاهنامه تهماسبی KW - ساختارگرایی KW - دگرگونی DO - 10.30508/fhja.2023.1986454.1150 N2 - بیان مسئله: در دورۀ ایلخانان، نخستین نسخ مصور شاهنامه تولید شد و اشعار فردوسی، زمینه‌ای مناسب برای تصویرسازی قرار گرفت. موضوع نگارۀ «اردشیر و گلنار» در شاهنامۀ بایسنغری و تهماسبی، الهام گرفته از اشعار فردوسی است که در هر دو نسخه یکسان است؛ اما نگاره‌ها تفاوت‌هایی دارند که به ‌دلیل داشتن تغییرات در بیان بصری حائز اهمیت هستند. هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل و مقایسه دگرگونی‌های تصویرسازی نگاره‌ها می‌خواهد ژرف-ساخت داستان را آشکار کند.سوال: نگارگران با تکیه بر مفهوم دگرگونی، چگونه داستان اردشیر و گلنار را به تصویر کشیده‌اند؟ روش تحقیق: این پژوهش از نوع پژوهش‌های توصیفی – تحلیلی است. گردآوری اطلاعات، با استفاده از روش کتابخانه‌ای و ابزار فیش‌برداری و مشاهده صورت می‌گیرد. شیوۀ تحلیل در این پژوهش، کیفی است و از رویکرد ساختارگرایی با تکیه بر نظریه ساختارگرایی استفاده می‌شود.نتیجه: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هر دو نگاره در تطبیق با شاهنامه فردوسی دچار دگرگونی ساختاری هستند. در این امر، دلایلی همچون متأثر شدن از هنجارهای سیاسی، نظامی، اجتماعی و مذهبی همچون شرایط ایدئولوژیک حاکم بر زمانه و زمینه و اعتقادات شخصی پادشاهان به‌عنوان سفارش‌دهندگان و مکاتب حاکم بر نگارگری (مکتب هرات در شاهنامه بایسنقری و مکتب تبریز در شاهنامه تهماسبی) مؤثر بوده‌اند. همچنین سبک شخصی دو نگارگر در بروز ویژگی‌های صوری و محتوایی، سبب ایجاد دریافت متفاوت از اصل داستان فردوسی شده است. این امر حاکی از نوعی دگرگونی ساختاری در عوامل بیرونی و درونی از قبیل حذف صحنه اوج داستان و تقلیل زیبایی گلنار و اردشیر به وسیله جانشین سازی چهره های مغولی دوران تیموری در نسخه بایسنقری است. اضافه شدن شخصیت شاه تهماسب و آیه قرآن بر کاخ نگاره سبب دگرگونی ساختاری بیرونی در نسخه تهماسبی شده است. UR - https://www.fhja.ir/article_701498.html L1 - ER -