مطالعه تجمل‌گرایی در آثار هنری امویان در شام و اندلس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنرهای اسلامی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استاد و عضو هیئت‌علمی رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

بیان مسئله: در متون تاریخی و فقهی به تغییر رویه حکومت‌داری در اسلام و گرایش آن از سادگی به‌سوی تجمل‌خواهی در دوران امویان بارها اشاره شده است و آثار هنری برجای‌مانده از امویان به‌صورت مجزا در مطالعاتی پیش‌ازاین مورد بررسی قرار گرفته‌اند ولیکن تا کنون پژوهشی که این آثار را در چشم‌اندازی کلی و از منظر شاخصه‌ای همچون «تجمل‌گرایی» موردمطالعه قرار دهد انجام نشده است.
هدف: باتوجه‌به اینکه آثار هنری اسبابی هستند که بشر را در تماس بی‌واسطه با فرهنگ دوره‌های تاریخی قرار می‌دهند هدف از این مطالعه شناسایی جنبه‌های شاهانه و تجمل‌گرایانه حکومت امویان بر اساس آثار هنری آنان است.
سؤالات: آثار تجمل‌گرایانۀ امویان کدام آثار هستند؟ و این آثار چگونه پاسخگوی اهداف مالکان خود بوده‌اند؟
روش تحقیق: پژوهش حاضر از نوع بنیادین بوده و به روش توصیفی -تحلیلی صورت می­پذیرد. در مرحله نخست متون تاریخی و دینی به روش تحلیل محتوایی مطالعه شده و سپس آثار هنری برجامانده از امویان اعم از آثار معماری و آثار موزه‌ای به روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
نتیجه‌گیری: بررسی‌ها نشان داد که روحیه تجمل‌پرستی امویان را می‌توان در دمشق و اندلس، از طریق آثار برجای‌مانده از آنها پی گرفت. این آثار گاه از طریق عظمت و بزرگی و هزینه‌هایی که مصروف آنها شده مثل مساجدی همچون قبه‌الصخره و جامع دمشق و قرطبه و گاه از طریق نوع کارکرد آنها همچون کاخ‌ها و حمام‌های سلطنتی و یا به‌واسطة خطوط و نشانه‌های تصویری بکار رفته بر روی آنها، سلطنت‌طلبی و تجمل‌گرایی امویان را نمودار ساخته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Luxury in Umayyad Art in Damascus and Andalusia

نویسندگان [English]

  • Elham Akbari 1
  • Abolghasem Dadvar 2
1 Phd student. Comparative and analytical history of Islamic arts. Alzahra University,Tehran,Iran
2 professor of Archeology and History of Art Alzahra University,Tehran,Iran
چکیده [English]

Mu'awiyah became the caliph in 41 AH after the Rashidun caliphs and initiated the Umayyad rule in Syria. Of course, the Umayyad dynasty began in 18 AH (during the Caliphate of Umar) in this part of the Islamic world and the Umayyad dynasty in Syria ended in 132 AH. The Umayyad dynasty was founded in 138 AH by one of their survivors, Abdul Rahman Dakhil, in Spain in 138 AH, and continued until 422 AH. The Umayyad rulers and caliphs of Spain, like their Syrian ancestors, sought to have fun. With the beginning of the Umayyad dynasty after the Rashidun caliphs, the way of governing in Islamic civilization changed and moved away from the simplicity of life and equality and brotherhood that was in the beginning of Islam. . Many historical books refer to the luxurious and monarchist nature of this family, which according to historical documents can be considered the legacy of their ancestors, Mu'awiyah, and some artworks that left from this period are also different from other periods in terms of luxury. Some of these works are so in conflict with the beliefs, religion and character of Islam that some scholars have called them blasphemous art that have never been repeated in the history of Islamic art. The Umayyad artefacts have been studied separately in previous studies, but so far no research has been done to study these works from the perspective of features such as "luxury".
 Therefore, considering that artworks are tools that put human beings in direct contact with the culture of historical periods, the purpose of this study is to identify the royal aspects of Umayyad rule based on their artworks. Accordingly, the purpose of this study was to examine the works of art of the Umayyads in Syria and Andalusia in terms of displaying their luxurious aspects and to find out how and in what way these works met the goals of their rulers.
The questions that we want to answer are these: What are the most important works of Umayyad art?  and What are the luxuries of the Umayyad dynasty? And how did these works achieve the goals of their owners? In this article, to answer these questions, at the first stage, Historical and religious books were studied, and then their content was analyzed, In the second step, the Umayyad artworks, including Architectural structures and artworks kept in museums, were studied and analyzed. Studies show that the spirit of luxury of the Umayyad can be seen from Damascus to Andalus, through their surviving artworks.
The Umayyad dynasty is the period of the construction of huge and glorious mosques that have been used for a lot of money. These mosques are called royal mosques in art history books. Mosques such as the Dome of the Rock in Jerusalem, the Grand Mosque in Damascus and the Cordoba Mosque are examples of such mosques. Through those mosques, the Umayyads displayed the power and glory of their empire. The elements that were added to the mosques, such as the "minbar" (pulpit) and the “maqsoorah” and the “mihrab” (altar), are related to showing the position and authority of the Umayyad caliphs.
In addition to mosques and their elements, royal palaces and baths have survived from the Umayyad period. The decorations inside these structures, including paintings and sculptures, all reflect the Umayyad luxury character. After the collapse of the Umayyad rule in Syria, their aristocratic character continued in Spain by their survivors. The construction of a magnificent mosque full of decorations in Cordoba demonstrates this. The construction of palaces in Spain continued so much that now the best Islamic palaces such as Madinah Al-Zahra and Al-Hamra are preserved in this land. Manifestations of Umayyad luxury can also be identified in their other works of art. The use of the word "king" to mean king on Spanish pottery and the presence of motifs such as portraits of musicians, singers, and dancers on works of art also reflects the way the Umayyad rulers lived and how they spent their leisure time. The presence of perfumers in the hands of the king and the presence of musicians next to them are all symbols of royalty and luxury.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Umayyad
  • Damascus
  • Andalusia
  • mosques
  • palaces
  • Umayyad pottery
-    ابن اعثم کوفی، محمدبن علی (1374ش)، الفتوح، مترجم: احمدبن مستوفی، به تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: علمی فرهنگی.
-    ابن جوزی، جمال‌الدین عبدالرحمن (1403ق)، زادالمسیر فی علم التفسیر، الجزء الخامس، الطبعه الثالثه، بیروت: المکتب الاسلامی.
-    ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1382)، مقدّمه ابن‌خلدون، ج1، مترجم: محمّدپروین گنابادی، چاپ دهم، تهران: علمی و فرهنگی.
-    ابن فقیه، احمدبن محمد (1416ق)، البلدان، تصحیح: یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب.
-    اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، الگ (1394)، هنر و معماری اسلامی (1)، مترجم: یعقوب آژند، تهران: سمت.
-    ازرقی، محمدبن عبدالله (1415ق)، اخبار مکه و ما جاء فی‌ها من الاثار، به کوشش رشدی صالح، مکه: مکتبه الثقافه.
-    اولاگوئه، ایگناسیو (1365)، هفت قرن فراز و نشیب تمدن اسلامی در اسپانیا، مترجم: ناصر موفقیان، تهران: شباویز 
-    برند، باربارا (1375)، "غرب عالم اسلام"، سوره اندیشه، شماره 70، صفحات 95- 83.
-    برند، باربارا (1383)، تاریخ هنر اسلامی، مترجم: مهناز افشار، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.
-    بلاذری، ابوالحسن احمدبن یحیی (1367)، فتوح البلدان، ترجمه، مقدمه و تحشیه: محمد توکل، تهران: نقره.
-    پین سنت، جان (1379)، شناخت اساطیر یونان، مترجم: باجلان فرخی (م.ح)، تهران: اساطیر.
-    چلونگر، محمدعلی و اصغری، پروین (1392)، "پیامدهای اجتماعی حضور مسلمانان در آندلس"، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره 56، صفحات 152- 127.
-    دیامند، س.م (1365)، راهنمای صنایع دستی، مترجم: عبدالله فریار، تهران: علمی فرهنگی.
-    ذهبی، شمس الدین ابوعبدالله (1405)، سیر أعلام النبلاء، ج8، محقق: مجموعة من المحققین بإشراف الشیخ شعیب الأرناؤط، الطبعة الثالثة: مؤسسة الرساله.
-    رایس، دیوید تالبوت (1375)، هنر اسلامی، مترجم:  ماه ملک بهار، تهران: علمی فرهنگی.
-    زرگری نژاد، غلامحسین (1383)، نهضت امام حسین و قیام کربلا، تهران: سمت.
-    زرین‌کوب، عبدالحسین (1362)، بامداد اسلام، تهران: امیرکبیر.
-    زمانی، عباس (بی‌تا)، تأثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی، تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
-    سامانی، سید محمود و خضری، سید احمدرضا (1391)، "بررسی تطبیقی زمینه‌ها و مراحل دستیابی امویان به قدرت پس از اسلام"، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره 9، سال سوم، ، صفحات 138- 115.
-    طبری، محمدبن جریر (1353)، تاریخ طبری، ج9، مترجم: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
-    عابدینی، ابوالفضل (1389)، "از حکومت الهی پیامبر (ص) تا سلطنت موروثی معاویه"، فصلنامه آفاق دین، شماره 1، صفحات 68- 49.
-    عامری، جعفر مرتضی (1400ق)، الصحیح من سیره النبی الاعظم، قم.
-    عبداللّه‌بن مسلم ابن‌قتیبه (1378ق)، الامامة و السیاسة، ، قاهره: چاپ طه محمد زینی.
-    کرسول، کیل آرچیبالدکمبرون (1393)، گذری بر معماری متقدم مسلمانان، مترجم: مهدی گلچین عرفانی، انتشارات متن، تهران.
-    کونل، ارنست (1347)، هنراسلامی، مترجم: هوشنگ طاهری، بی‌جا: مشعل آزادی.
-    گرابار، اولگ (1379)، شکل‌گیری هنر اسلامی، مترجم: مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-    محمدبن عمر ابن قوطه (1369)، تاریخ فتح اندلس، مترجم: حمیدرضا شیخی، مشهد: آستان قدس.
-    محمدی جورکویه، علی (1381)، "شکست مسلمین در اندلس، عبرتی بزرگ"، رواق اندیشه، شماره 15، ناشر: سازمان صدا و سیما، صفحات 87 تا 96.
-    مسعودی، علی بن حسین (1382) ، مروج الذهب و معادن الجواهر، ج1، مترجم: ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-    مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مترجم: علینقی وزیری، تهران: شرکت مولفان و مترجمان.
-    المقری، احمدبن محمد (1408ق)، نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب، محقق احسان عباس، بیروت: دارصادر
-    وات، منونتگمری (1359)، اسپانیای اسلامی، مترجم: محمد علی طالقانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-    وزیری، علینقی (1387) ،تاریخ عمومی هنرهای مصور، تهران: دانشگاه تهران.
-    هوگ، جان و هانری مارتن (1368)، سبک شناسی هنر معماری، مترجم: پرویز ورجاوند، تهران: علمی فرهنگی.
-    هیلن برند، روبرت (1393)، معماری اسلامی: شکل کارکرد و معنی، مترجم: باقر آیت الله زاده شیرازی، تهران: روزنه.
-    یعقوبی، احمد بن اسحاق (1382)، تاریخ یعقوبی، مترجم: محمد ابراهیم آیتی، تهران: علمی فرهنگی.
-    James, Devid (1974), Islamic Art, Hamyln publishing group limited.
-    Dodds, J.D (1990), Al Andalus: The art of the Islamic Spain, New York: The Metropolitan Museum of Art.
- Imamuddin, S.m (1981), Muslim Spain, Leiden, E.J, Brill.
- L.P. Harvey (2005), Muslims in Spain, 1500 to 1614, The University of Chicago Press.