بررسی تطبیقی تکنیک جووک‌کاری و خاتم‌کاری در صندوق قبر شاه اسماعیل اول صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران

2 عضو هیئت‌علمی رشتۀ هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

بیان مسئله: آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از بناهای باشکوه به‌جامانده، دوران ایلخانی و تیموری است که یکی از مجموعه­های مهم موزه­ای و تاریخی ایران می­باشد. این مجموعه موزه­ای رشته­های مختلف هنری را در خود داراست. از جلوه­های هنر و زیبایی، آثار چوبی بسیار باارزشی است که با انواع متنوعی از فنون اجرایی از جمله خاتم و جووک اجرا شده­­اند. صندوق قبر شاه اسماعیل نیز یکی از نفیس­ترین آثار چوبی است که فنون اجرائی مختلفی در آن مشاهده می­شود. پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق نقش­مایه­ها و نحوه اجرای تکنیک جووک و خاتم در صندوق قبر مذکور می­پردازد.
هدف مقاله: این پژوهش معرفی و تطبیق نقش‌مایه­ها و روش ساخت خاتم و جووک باتوجه‌به صندوق قبر شاه اسماعیل صفوی بوده، تا از این طریق به شباهت­ها و تفاوت­های موجود بین این دو تکنیک دست یافت.
سؤال مقاله: چه تفاوت­ها و شباهت­هایی بین نقش­مایه­ها و روش ساخت خاتم و جووک بر روی این صندوق وجود دارد؟
روش تحقیق: برای انجام این پژوهش روش تحقیق به‌صورت توصیفی- تحلیلی نقوش خاتم و جووک بوده و پژوهش از نوع تحقیقات کیفی با رویکرد تطبیقی می­باشد. بخش اصلی این پروژه بر اساس مطالعات کتابخانه­ای و میدانی مشاهده نقوش و عکاسی صورت‌گرفته است.
نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که این نقوش به لحاظ طرح به یکدیگر شباهت داشته و تا حدودی به هم نزدیک هستند ولی در نوع قامه‌بندی و تنوع اشکال به‌کاررفته در جووک به‌مراتب بیشتر از خاتم می­باشد. آثار تاریخی به‌جامانده از دوره­های مختلف این مسئله را بیان می­دارد که نمونه آن در صندوق قبر شاه اسماعیل مشاهده می­شود که خاتم­ها اکثراً به روش گل­بندی اجرا شده­اند ولی برای تکنیک جووک محدودیتی در اجرا و نقش وجود ندارد. تکنیک جووک به لحاظ کارکرد نسبت به خاتم علاوه بر رویه کار، در گره‌چینی‌ها نیز با دقت بسیار بالا انجام شده که تاکنون نمونه شبیه به آن نیز دیده نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study of Jovak and inlay's technique in the tomb of Shah Esmaeel Safavi

نویسندگان [English]

  • zeynab moradiyan gojehbaglo 1
  • vali javadiazar 2
  • omid shikhbaglo 1
1 M. A. of Islamic Art, Faculty of Islamic Arts, Islamic Art University, Tabriz, Iran
2 Instructor and Faculty Member, Faculty of Islamic Arts, Islamic Art University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The shrine of Sheikh Safi al-Din Ardabili is one of the magnificent monuments left from the patriarchal and Timurid eras, which is one of the most important museum and historical collections in Iran. This collection contains museums of different art disciplines. Among the manifestations of art and beauty are very valuable wooden works that have been executed with a variety of executive techniques, including Inlay and Jovak. The tomb of Shah Ismail Safavid, the founder of the Shiite national government of Iran, is located in a part of the tomb of Sheikh Safi al-Din Ardabili, which was built during the reign of Shah Abbas I with special architectural arrays and decorations. The tomb of King Ismail is also one of the most exquisite wooden works in which various execution techniques can be seen. This very beautiful box that is on his grave is decorated with various artistic techniques such as: mosaic, embossing, embroidery, embroidery, knitting, inlay, wood painting, jovak decoration ... are observed. The present study investigates and adapts the themes and how to perform the jovak and inlay technique in the mentioned tomb fund.
 Inlay artists create regular polygons by combining colored wood, metal, and bone. inlay is the generator of knots and in principle, inlay can be called a kind of king knot. Inlaying is done by cutting, polishing the raw materials and putting them together according to a geometric design by gluing and tying them with thread. Finally, it forms the inlay frame. After framing, the cutting is done. Obtain a layer from the cross section of the stem. But Jovak is a work of art made entirely of wood, to which no materials are added until the end of the work, and various geometric shapes are used in it, and in addition to the procedure, in addition to the work procedure, it is also used in the main coil. In addition to the type of materials used, these two techniques are different in terms of performance variety, dimensions, etc., while in most studies conducted on this tombstone, no mention has been made of this technique. For this reason, this study tries to study these two techniques on the tomb of Shah Ismail according to the definitions and the type of work method of inlay and Jovak. Also, in Jovak technique, the variety of patterns and regular geometric shapes has been much more than inlay, and that inlay technique can be considered as a subset of Jovak technique. The research method is descriptive-analytical inlay and Jovak designs and the research is a qualitative research with a comparative approach. The main part of this project is based on library and field studies, observation of patterns and photography. These techniques, which are now forgotten art, the authors try to preserve this Iranian-Islamic art with the aim of identifying these techniques and introducing them in the contemporary era, to achieve which we first analyze the patterns and Then they are matched with each other. In this article, by comparing the designs of inlay and Jovak, the question will be answered to what extent the designs of these two techniques are different or similar to each other. The question raised in this research is what are the differences and similarities between the themes and the method of making inlay and Jovak on this box. The results indicate that these designs are similar in terms of design and are somewhat close to each other, but in the type of framing and variety of shapes used in the jug is much more than inlay. Historical relics from different periods show this example, an example of which can be seen in the tomb of Shah Ismail that the inlays are mostly done by flower-cutting method, but there is a limitation in the execution of the Jovak technique. And there is no role. It should also be noted that more than 30% of the decorations of this fund are made up of inlay and Jovak. The use of geometric patterns and framing in the construction method has been the similarities of these two techniques. The technique of jovak in the type of framing and its executive forms (use of rectangle, hexagon, hexagonal, etc. in working jovak) is much more varied.... You can see the variety of shapes in them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wooden grave box of Shah Isma&rsquo
  • il I Safav
  • inlay
  • jovak
  • construction method
  • motif

مراجع

-          اسفندیاری، کوه نور. (1383). جلوه‌گری نقوش هندسی در آثار سنتی ایران، چاپ اول، مشهد، نور حکمت.
-          اکین، برناد با همکاری عباس و ایمان ر - عبدالفتاح. (2012). موزه­های اسلامی در کیرو، نیویورک، دارالکتب.
-          انتظاری شغل آبادی، هاجر و مهره کش، حبیب‌الله. (1381). کارگاه خاتم‌سازی، چاپ اول، تهران، انتشارات فرید.
-          بیگی، حسن. (1363). مروری بر صنایع‌دستی ایران، تهران، ققنوس.
-          تجویدی، زهرا. (1393). گنجینه نقوش خاتم، چاپ اول، تهران، فرهنگسرای میردشتی.
-          حقوقی فرد، سمیه. (1389). جوک کاری احیای هنر ازیادرفته، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، دانشکده هنر.
-          ربیعی، ارژنگ. (1390). هنر فارس در گذر زمان، چاپ اول، شیراز، نوید شیراز.
-          خیراللهی، مژگان. 1388. صندوق قبرهای چوبی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی: شناخت طرح، فن و محتوی. کارشناسی ارشد، ایران، تبریز. دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده هنر اسلامی.
-          دوازده­امامی، مهدی و کیان‌مهر، قباد. (1396)، گونه­شناسی تطبیقی خاتم غیر مثلث، دوره جدید، سال 9، شماره پیاپی 17، 19.
-          دوازده امامی، مهدی، کیان‌مهر، قباد و بینای مطلق، سعید. (1394). مطالعه تأثیر عملی عرفان شیعی در هنر سنتی مطالعة موردی شکل‌گیری هنر خاتم مربع از قرن هشتم ق، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، شماره 13، 16. رجبی اصل، 1395، تعاریفی از تکنیک­های بکار رفته در بقعه با تأکید بر تکنیک جووک.17/5/1395، 11:45.
-          دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم، جلد سوم، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-          رجبی اصل، موسی. (1381). نقش و رنگ، چاپ اول، اردبیل، شیخ صفی‌الدین اردبیلی.
-          روزی‌طلب، غلامرضا و جلالی، ناهید. (1382). هنر خاتم، ویرایش زهرا رهنورد، چاپ اول، تهران، سمت.
-          زمرشیدی، حسین. (1365). گره چینی در معماری اسلامی و هنرهای دستی، چاپ اول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
-          سهرابی نصیرآبادی، مهین و حقوقی فرد، سمیه. (1393). جوک کاری احیای هنر ازیادرفته کنفرانس بین‌المللی مهندسی، هنر و محیط‌زیست، لهستان.
-          سید اخلاقی، پریسا. (1389). دانشنامه کوچک صنایع‌دستی ایران، چاپ دوم، تهران، قصیده.
-          شغل آبادی، هاجر. (1387). هنر خاتم‌سازی، تهران، جمال هنر.
-          شجاع نوری، نیکو. (1394). چوب و هنرهای چوبی ایران، تهران، دانشگاه الزهرا.
-          شهبازی فرد، مریم. (1394). آشنایی با صنایع‌دستی کهن فارس، شیراز، نوید شیراز.
-          صفری، بابا. (1353). اردبیل در گذر تاریخ، اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی.
-          صلاحی، مریم.1394. طراحی و ساخت میز چوبی بر اساس تزیینات صندوق قبر چوبی شیخ صفی‌الدین اردبیلی و شاه اسماعیل صفوی، کارشناسی ارشد، ایران، تبریز. دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده هنر اسلامی.
-          صنعتی ایرانی، هاله.1391. طراحی و اجرای لایتنگ­های چوبی در فضاهای داخلی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی بر اساس آثار چوبی آن، کارشناسی ارشد، ایران، تبریز. دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده هنر اسلامی.
-          عرب، سمیرا و غلامعلی، حاتم. (1394). نوآوری در هنر خاتم‌کاری دوره صفویه و قاجار، اولین همایش بین‌المللی نوآوری و تحقیق در هنر و علوم‌انسانی، استانبول، مؤسسه سفیران فرهنگی مبین.
-          غفاری، عباس و صلاحی، مریم. (1397). پژوهشی در خاستگاه اصلی صندوق قبر شیخ صفی و شاه اسماعیل اول صفوی، فصلنامه نگره، شماره 46.
-          فروغی، شادی. (1391). صنایع‌دستی و گردشگری، دانشگاه شیخ بهایی.
-          کیان‌مهر، قباد. (1386). کارگاه صنایع‌دستی (چوب)، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران. گلمغانی­زاده، ملکه و کیان‌مهر، قباد و دیگران. (1383). ارزش­های زیبایی‌شناسی منبت‌کاری در ایران در دوران شاه‌عباس طهماسب صفوی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 20، 133.
-          مصباحی، شکوفه. (1388). گمشده­ای از هنر و معماری صفویه مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی: طرح بازسازی سر در عالی‌قاپو و احیای تزیینات آن، چاپ اول، تهران، رسانه پرداز.
-          مرادیان قوجه بگلو، زینب. 1395. طراحی و اجرای جووک‌کاری جعبه قرآن، بر اساس نمونه­های موجود در بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، کارشناسی، ایران، تبریز. دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده هنر اسلامی.
-          معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی (متوسط، جلد اول)، چاپ هشتم، تهران، سپهر.
-          نوری نژاد، نازنین. (1397). مستندسازی هنر جوک سازی، دوفصلنامه دانش­های بوم ایران، سال چهارم، شماره 7.
-          هلین برند، روبرت. (1386). معماری اسلامی، مترجم: اردشیر اشراقی، تهران، روزنه.
-          یوسفی، حسن. (1384). باستان‌شناسی و تاریخ هنر شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اردبیل، نیک آموز.
-          یوسفی، حسن، طاووسی، محمود و ملکه، گلمغانی زاده. (1388)، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی هنرهای شیعی از عهد صفوی تا به امروز (با تأکید بر جایگاه اردبیل در تحول حکمت، عرفان، هنر و معماری شیعی)، اردبیل، سازمان میراث‌فرهنگی اردبیل، 233.
 
References:
-          Arab, Samira and Gholam Ali, Hatem. 1394. Innovation in the art of inlay work in the Safavid and Qajar periods, the first international conference on innovation and research in art and humanities, Istanbul, Mobin Cultural Ambassadors Institute.
-          Beigi, Hassan. 1363. A Review of Iranian Handicrafts, Tehran, Phoenix.
-          Brave Nouri, Niko. 1394. Wood and Iranian Wood Arts, Tehran, Al-Zahra University.
-          Davazdah Emami, Mehdi and Kianmehr, Ghobad. 1396. Comparative typology of non-triangular inlay, new period, year9. , consecutive numbers 17 , 19.
-          Davazdah Emami, Mehdi, Kianmehr, Ghobad and Bina Motlagh, Saeed. 1394. A Study of the Practical Impact of Shiite Mysticism on Traditional Art A Case Study of the Formation of Square inlay Art from the Eighth Century AH, Sociology of Art and Literature, No 13.16.
-          Dehkhoda, Ali Akbar. 1377. Dehkhoda Dictionary, Second Edition, Volume 3, Tehran, Tehran University Press.
-          Ekin, Bernad in collaboration with Abbas and Iman R. Abdolfattah. 2012. Islamic Museums in Kiro, New York, Library.
-          Entezari Shoghabadi, Hajar and the nutcracker, Habibollah. 1381. Inlaying workshop, first edition, Tehran, Farid Publications.
-          Esfandiari, kooh nour, 1383. Manifestation of geometric patterns in traditional Iranian works, first edition, Mashhad, Noor Hekmat.
-          Foroughi, happiness. 1391. Handicrafts and Tourism, Sheikh Baha'i University.
-          Ghaffari, Abbas and Salahi, Maryam. 1397. Research on the main origins of the tomb of Sheikh Safi and Shah Ismail I Safavid, Negreh Quarterly, No 46.
-          Golmaghanizadeh, Malekeh and Kianmehr, Ghobad and others. 1383. The aesthetic values ​​of woodcarving in Iran during the reign of Shah Abbas, Tahmasb Safavid, Journal of Fine Arts, No 133.20.
-          Helen Brand, Robert. 1386. Islamic Architecture, Translator: Ardeshir Ishraqi, Tehran, Rozaneh
-          Heil,lady(mary). 1978. Glimpses of life and manners in persia, second edition arno press, new York.
-          Hogoogifard, somayeh. 1389. Jovak of reviving forgotten art, Master Thesis, Al-Zahra.
-          Iranian Industrial, Haleh. 1391. Design and execution of wooden lights in the interior of the tomb of Sheikh Safi al-Din Ardabili based on its wooden works, M.Sc., Iran, Tabriz. Tabriz University of Islamic Art, Faculty of Islamic Art.
-          Kianmehr, Ghobad. 1386. Handicraft workshop (wood), Tehran, Iran Textbook Publishing Company.
-          Khierollahi, Mozggan. 1388. Sheikh Safi-ud-Din Ardabili's wooden tomb tombs: Recognition of sign, art and content. Master, Iran, Tabriz. Tabriz University of Islamic Art, Faculty of Islamic Art.
-          Mesbahi, Shokoofeh. 1388. A Lost of Safavid Art and Architecture by Sheikh Safi al-Din Ardabili: The Reconstruction of the Door in Aali Qapo and the Restoration of its Decorations, First Edition, Tehran.
-          Moradian Qojeh Baglo, Zeynab. 1395. Design and execution of Quran box jokes, based on the samples in the tomb of Sheikh Safi al-Din Ardabili, BS, Iran, Tabriz. Tabriz University of Islamic Art, Faculty of Islamic Art.
-          Moin, Mohammad. 1371. Farhang-e Farsi (Medium, Volume One), Eighth Edition, Tehran, Sepehr.
-          Nouri Nejad, Nazanin. 1397. Documenting the Art of Joking, Bi-Quarterly of Iranian Ecology, Fourth Year, No.
-          Rabiee, Arjang. 1390. Persian art over time, first edition, Shiraz, Navid Shiraz.
-          Rajabi Asl. Definitions of the techniques used in the tomb with emphasis on Jovak Technique. 11:45 , 1395/5/17.
-          Rajabi Musa Asl. 1381. Role and color, first edition, Ardabil, Sheikh Safi al-Din Ardabili.
-          Rozei talab, Gholamreza and Jalali, Nahid. 1382. Inlay Art, edited by Zahra Rahnavard, first edition, Tehran, Samat
-          Safari, Baba. 1353. Ardabil through history, Ardabil, Islamic Azad University
-          Salahi, Maryam. 1394. Design and construction of a wooden table based on the decorations of the wooden tomb of Sheikh Safi al-Din Ardabili and Shah Ismail Safavid, Master, Iran, Tabriz. Tabriz University of Islamic Art, Faculty of Islamic Art.
-          Sohrabi Nasirabadi, Mahin and hogoogifard, Somayeh. 1393. Jokes for the Restoration of Forgotten Art International Conference on Engineering, Art and Environment, Poland.
-          Syed Akhlaqi, Parisa. 1389. Small Encyclopedia of Iranian Handicrafts, Second Edition, Tehran, Ode..Shaghlabadi, Hajar. 1387. The art of inlay making, Tehran, Jamal Honar
-          Shahbari Fard, Maryam. 1394. Introduction to ancient handicrafts of Fars, Shiraz, Navid Shiraz.
-          Tajvidi, Zahra. 1393. Treasure of Khatam designs, first edition, Tehran, Mirdashti Cultural Center.
-          Yousefi, Hassan. 1384. Archeology and art history of Sheikh Safi al-Din Ardabili, Ardabil, Nik Amuz.
-          Yousefi, Hassan, Tavousi, Mahmoud and Queen, Golmaghanizadeh. 2009. Proceedings of the First National Conference on Shiite Arts from the Safavid Era to the Present (with Emphasis on the Position of Ardabil in the Evolution of Shiite Wisdom, Mysticism, Art and Architecture), Ardabil, Ardabil Cultural Heritage Organization, 233.
-          Zumrashidi, Hussein. 1365. Chinese knot in Islamic architecture and handicrafts, first edition, Tehran, University Publishing Center.
فردوس هنر
دوره 1، شماره 2
آذر 1399
صفحه 108-131

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار